Thursday, July 26, 2007

ΟΙ ΑΥΘΑΙΡΕΣΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΜΙΑΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΙΔΕΑΣ

«Αντιμέτωπη με ένα δίλημμα βρίσκεται αυτήν την περίοδο η Αθήνα. Το θέμα προέκυψε με την προοπτική κατεδάφισης δύο διατηρητέων κτιρίων στην οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτου (αρ. 17 και 19) ούτως ώστε να επιτραπεί η ανεμπόδιστη θέα του Παρθενώνα από το νέο Μουσείο το οποίο αποπερατώνεται… τα δύο διατηρητέα είναι τα πρώτα που συναντά κανείς εισερχόμενος στο μουσείο, μετά δηλαδή την συμβολή των οδών Μακρυγιάννη και Αρεοπαγίτου» (απόσπασμα από το άρθρο του Νίκου Βατόπουλου δημοσίευση «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» 21 Ιουλίου 2007).

Στην Ελλάδα η λέξη «αυθαιρεσία» (πράξη ή συμπεριφορά που παραβιάζει τα δικαιώματα των άλλων) έχει μια «ξεχωριστή θέση στη καρδιά μας»… όπως και στη αρχιτεκτονική, που πολλές φορές θέλοντας να πρωτοτυπήσει, να «προετοιμάσει τα κελύφη του μέλλοντος» και να αγγίξει με τις μεγαλεπήβολες χειρονομίες, τις έννοιες και ιδανικά συνήθως αυθαιρετεί… εις βάρος του δομημένου παρελθόντος… και της κοινωνίας; Όχι, για αυτό κάποιοι άλλοι φταίνε… «σφοδρές αντιδράσεις που έχουν εκδηλωθεί κατά τις κατεδάφισης των δύο διατηρητέων κτιρίων που προέρχονται τόσο από τους ιδιοκτήτες, όσο και από ένα μεγάλο αριθμό αρχιτεκτόνων και μερίδα της κοινής γνώμης. Πέρα από το συναισθηματικό και αισθητικό σκέλος του ζητήματος οι αντιδρώντες στη θυσία των δύο αρχιτεκτονημάτων επικαλούνται την ανακολουθία της πολιτείας, που έως πρότινος είχε εξαιρέσει τα δύο κτίρια από τις αναγκαίες για το Μουσείο, απαλλοτριώσεις… Η άρση της προστασίας των δυο διατηρητέων αποφασίστηκε από την πολιτεία και συγκεκριμένα από τα αρμόδια γνωμοδοτικά όργανα του υπουργείου Πολιτισμού (στην κοινή συνεδρίαση αρχιτεκτόνων και αρχαιολόγων στις 3 Ιουλίου του 2007, αποφασίστηκε ο αποχαρακτηρισμός της Δ. Αρεοπαγίτου 17) δημιουργεί απαράδεκτο προηγούμενο και πλήττει την αξιοπιστία της πολιτείας. Σύμφωνα με την νομολογία του συμβουλίου Επικρατείας δεν επιτρέπεται ο αποχαρακτηρισμός διατηρητέου κτιρίου, «εκτός εάν διαπιστωθεί αιτιολογημένα ότι ο χαρακτηρισμός του είχε γίνει χωρίς να συντρέχουν οι προϋποθέσεις ή είχε εμφιλοχωρήσει πλάνη». Το εν λόγω κτίριο είναι το μοναδικό δείγμα art deco της αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου, σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα και γνωστό ακαδημαϊκό Β. Κουρεμένο. Άρα σαφής η αυθαιρεσία της πολιτείας… και εδώ όμως υπάρχει ένα αλλά... «όποιος αντικρίσει τον Παρθενώνα από το ύψωμα του νέου μουσείου θα διαπιστώσει ότι οι πίσω όψεις αποτελούν παραφωνία παρά τις επιμελημένες όψεις (όπως συμβαίνει με αναρίθμητα διατηρητέα), είναι το λιγότερο που θα μπορούσε να πει κανείς άχαρες».

«Οι υπέρμαχοι της διάνοιξης του χώρου με την υποχρεωτική ισοπέδωση των ιδιωτικών κτιρίων υπογραμμίζουν την ανάγκη οπτικού διαλόγου ανάμεσα στο νέο μουσείο και την Ακρόπολη». Ο Bernard Tchumi στην ομιλία του στο ΥΠ.ΠΟ 11 Ιουλίου του 2007 αναφέρει :«Το Μουσείο αφορά την κίνηση, είναι μια κίνηση στον χώρο και στον χρόνο. Βλέπεις αντικείμενα αλλά βιώνεις και μια ιστορική εμπειρία. Ο τρόπος που συλλάβαμε το Μουσείο ήταν ο εξής: Θέλαμε το κτίριο να λειτουργήσει σαν αρχιτεκτονικός περίπατος του υφιστάμενου τοπίου. Η ιδέα ήταν πριν ακόμη εισέλθει κανείς στο Μουσείο και περπατώντας ήδη στον δρόμο να αρχίζει να αντιλαμβάνεται την ‘ύπαρξη των ευρημάτων που θα συναντούσε μέσα στο κτίριο». Αναλύει επιπλέον πως μετουσιώνεται η φιλοσοφία του «ορατότητα και αλληλεπίδραση» μέσα στο Μουσείο (ανεβαίνεις μια γυάλινη ράμπα που σου επιτρέπει την θέαση των ευρημάτων κατά την εκσκαφή ενώ μπορείς να βλέπεις δεξιά σου, αριστερά σου από πάνω σου τα γλυπτά που εκτίθενται) και συνεχίζει «και φτάνει κανείς στην κορυφή που είναι η στοά του Παρθενώνα και όπου εκεί θα εκτίθενται οι μετόπες και άλλων γλυπτών και θα υπάρχει η δυνατότητα της θέας του Παρθενώνα». Έτσι επετεύχθη η «επίστεψη» της «ορατότητας και αλληλεπίδρασης του κτιρίου όχι μόνο κατά μορφή (φαίνεται σαν μια μινιμαλιστική απεικόνιση του βράχου με τον Παρθενώνα. Διατηρεί τις αναλογίες που υπάρχουν ανάμεσα στο βράχο και το ναό στο κτίριο του στην σχέση «επίστεψης» με το υπόλοιπο μουσείο)… αλλά και κατά ουσία. Ε, λοιπόν αν ήμασταν σε κάποιο εργαστήριο αρχιτεκτονικού σχεδιασμού του Α.Π.Θ., ο φοιτητής είχε πάρει 10 με τόνο για αυτή την καταπληκτική ιδέα που πέταξε στο τραπέζι (και με την αξία του). Ας μην ξεχνάμε όμως πως εδώ συναντάμε την αυθαιρεσία μιας αρχιτεκτονικής ιδέας η οποία με τον δυναμισμό και την μεγαλοπραγμοσύνη της κατεδαφίζει δυο διατηρητέα και καταστρέφει ένα αστικό μέτωπο που δείχνει μια ιστορική φάση της πόλης. Από την οπτική ότι η αρχιτεκτονική πρέπει να είναι «καινοτόμος», καλά κάνει και τα ισοπεδώνει. Από την άλλη αυτό το «βίωμα μιας ιστορικής εμπειρίας μέσα από ένα αρχαιολογικό περίπατο» φαντάζει αδύναμο και αντιφατικό ώστε να γκρεμίσει μια άλλη κίνηση, μια κίνηση της «εξελισσόμενης στο χρόνο» Αθήνας (όπως και κάθε πόλη). Αξίζει περισσότερο κατά με και κατά άλλους…

Παραπέμπω στο άκρως ενημερωτικό blog που έχει δημιουργηθεί για αυτό το λόγο: www.areopagitou17.blogspot.com… για περαιτέρω πληροφόρηση θα σας πρότεινα να διαβάσετε το άρθρο που δημοσιεύτηκε στις 21 Ιουλίου 2007 στην εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», «μουσείο με θέα: διάλογος και διχασμός» από πού πήρα τα αποσπάσματα του υπάρχουν στο post… θα διαβάσετε και άλλες πλέον ενδιαφέρουσες απόψεις (με λίγο ακραίους χαρακτηρισμούς) για το θέμα μας.

Εκτός από τις αυθαιρεσίες, τις αντιφάσεις και το μυστηριώδες παρασκήνιο (που ότι κι αν έγραφα για αυτό θα ήταν ράδιο-αρβύλα) έντονος προβληματισμός έχει καταλάβει το φτωχό πλην τίμιο μυαλό μου... βλέπεις έχουμε και αστικό σχεδιασμό στο εργαστήριο και ακόμα παλεύουμε να βρούμε την σπίθα για να ανάψει η φωτεινή και θερμή φλόγα μιας αρχιτεκτονικής ιδέας… Πρώτα απ’ όλα, και ίσως το πιο ενδιαφέρον για το πρόβλημα μου, είναι η δύναμη και η θέση ενός αρχιτεκτονήματος στον αστικό ιστό. Ο Τσουμί υποστηρίζει πως εντάσσεται δυναμικά στο περιβάλλον του και το μεταβάλλει ώστε να δημιουργηθεί μια νέα «αστική» κατάσταση και να πετύχει την μετουσίωση της καινοτόμου φιλοσοφίας του σχετικά με τον σχεδιασμό ενός μουσείου. Από την άλλη η ανάγκη για διαφόρους λόγους ένα αρχιτεκτόνημα να προσαρμόζεται αυτό στο αστικό περιβάλλον…. Έτσι λοιπόν θέλουμε μια αρχιτεκτονική με ιδανικά, δυναμική, σύγχρονη που παίρνει (στην περίπτωση όχι γενναίες μα εύκολες) αποφάσεις; Θέλουμε σχεδιασμό ευέλικτο, ευπροσάρμοστο, διπλωμάτη και (δυστυχώς σε πολλά παραδείγματα και με λίγες εξαιρέσεις) άτολμο;

Σε αυτή την ψωροκώσταινα που κακόγερναμε γκρινιάζοντας και επικρατεί η αμάθεια ως προς την πολιτιστική μας κληρονομιά- και ίσως όλο αυτό το ζήτημα να σου δημιουργεί αμηχανία όπως και μένα αν και δε φαίνεται- που τάχα μου, τη γνωρίζουμε ως τι; Ως δυο κτίρια (αν και ξενόφερτων και ξεπερασμένων στυλ) που τα νιώθουμε πιο δικά μας… λόγω της σχέσης τους με την ανθρώπινη κλίμακας, λόγω των συναισθημάτων του χρόνου και του τόπου («φυσιογνωμία του τόπου» συνάδελφε), λόγω της ανάμνησης μιας γραφικής Αθήνας που εξιστορεί ένας παππούς περπατώντας στην Αρεοπαγίτου; Ως κάτι που γεννήθηκε εδώ όπως συμβαίνει με τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό που πάντα είναι κάτι νέο για μας αλλά και μια ευχάριστη ανακάλυψη… να βρίσκει απάγκιο σε ένα νέο κέλυφος (που δίνει μεγάλη σημασία στην σωστή κλίμακα ώστε να πετύχει την σχέση με την αρχαία Ελλάδα, αλλά με το άμεσο περιβάλλον του ούτε καλημέρα δεν θέλει);

Για τέλος θεωρώ ότι μια σύγχρονη πόλη για να έχει ένα πιο νέο πρόσωπο χρειάζονται τομές και θυσίες ...αλλά να αφαιρέσουμε την γοητεία της, την ιστορία της; Θα έπρεπε να την λάβουμε λίγο υπόψη μας, έτσι δεν είναι;

7 comments:

Anonymous said...

Ίσως θα μας διαφώτιζες περισσότερο αν έκανες post και μερικές φωτογραφίες των εν λόγω διατηρηταίων. Να καταλάβουμε και εμείς περί τίνος πρόκειται.

Kostis_dds said...

Σήμερα... 5*8*07... Στο περιοδικό "Κ" της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ υπάρχει εκτεταμένο άρθρο με πολύ καλό φωτογραφικό υλικό...

έφη said...

Καλησπέρα. Μου κάνει εντύπωση ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε εμείς οι αρχιτέκτονες τα πράγματα. Θυμήθηκα την περίπτωση του οικοπέδου της οδού Απελλού, στη Θεσσαλονίκη. Είναι σα να βλέπουμε το δέντρο και χάνουμε το δάσος. Τέτοια συμμετοχή και δημοσιότητα, αξιοθαύμαστη ευαισθησία. Αξιοθαύμαστη και η αποφασιστικότητα του Υπουργείου βέβαια, αφού το είπε ο αρχιτέκτονας (είναι και ξένος) -τι θα πουν για μας ότι δεν ξέρουμε να προχωράμε μπροστά;

Για να μην είμαι μηδενίστρια προτείνω μία λίστα με υπογραφές που να καταγγέλει τις μίζες στις πολεοδομίες, και άλλη μία υπέρ της αναβάθμισης του αστικού δημόσιου χώρου. Καλό το κερασάκι, αλλά άμα δεν έχει τούρτα τι να το κάνεις.

Καλή σταδιοδρομία, αν έχεις τελειώσει με τις σπουδές σου, και μπράβο σου για την όρεξή σου.

Kostis_dds said...

Από το αφιέρωμα του "Κ" της καθημερινής:

Γιάννης Αίσωπος (Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών):
"...Όσο κι αν νοσταλγούμε το παρελθόν, πιστεύω πως η απόφαση δεν μπορεί παρά να είναι μία: Η Αθήνα πρέπει να επενδύσει ανεπιφύλακτα στην υψηλή σύγχρονη αρχιτεκτονική και κάτι τέτοιο απαιτεί ρήξεις..."

Μια ερώτηση μόνο προς τον κ. Αίσωπο... Αν έδινε ως θέμα στους φοιτητές του να σχεδιάσουν το μουσείο της Ακρόπολης και δεν ελάμβαναν καθόλου υπ'όψιν τους τα περιβάλλοντα-και μάλιστα διατηρηταία- κτίρια...Πως θα τους βαθμολγούσε? Κι αν - ακόμη χειρότερα - εκτός από το ότι δεν τα έλαβαν καθόλου υπ'όψιν τους πρότειναν και να γκρεμιστούν... τότε πώς θα τους βαθμολογούσε...?

Τί να πώ? Λέω για να φτιάξω μια μονοκατοικία στο χωριό μου να γκρεμίσω το σπίτι του προπαππού μου,γιατί αν δεν το κάνω δε θα χωράει η πισίνα που θέλω να χει θέα στον κάμπο της Μεσσαράς... Ευτυχώς δεν είναι διατηρηταίο και ευτυχώς που εκτός απ' αυτό - του προπαππού - έχουνε μείνει 10 ολόκληρα καμαρόσπιτα ακόμα στο νησί...

antikeimena said...

@έφη
Εύστοχη η αναφορά σου στον οδό Απελού - ευτυχώς διασώθηκε και βέβαια αναδείχθηκε το αρχαίο θέατρο. Θέλω να δω πόσα τέτοια θέατρα θα κόψει στο διάβα του το μετρό.

Δεν ξέρω τί ακριβώς εννοείς με το "μου κάνει εντύπωση ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε εμείς οι αρχιτέκτονες τα πράγματα".

Τείνω όμως να συμφωνήσω ότι υπεροψία σαν τη δική μας δεν υπάρχει άλλη (των γιατρών ίσως). Γι' αυτό το λόγο κι εμείς -ως άλλοι γιατροί- προτείνουμε τη θεραπεία χωρίς τη γνώμη του "ασθενή". Βέβαια, ακόμη και στην περίπτωση της ιατρικής, ο ασθενής νομικά δικαιούται την άρνηση της θεραπείας. Αντιθέτως, στην αρχιτεκτονική, αρκεί η αυθεντία του εισαγόμενου αρχιτέκτονα (κι αλήθεια γιατί η υψηλή αρχιτεκτονική σε αυτή τη χώρα ασκείται πάντα από... ξένους;) για να ωθήσει το αμερόληπτο γνωμοδοτικό όργανο να επιβάλλει την απόφαση...

Δεν έχω ακόμη απαντήσει στο ερώτημα αν είναι οι συναισθηματικές ανάγκες του χρήστη ή το όραμα του αρχιτέκτονα που πρέπει να υπερισχύει. Αν όμως το νοσταλγικό συναίσθημα του περιπατητή της Αρεοπαγίτου κρίνεται τελείως ασήμαντο μπροστά στις αρχιτεκτονικές σοφ(ιστ)ίες του κ.Αισώπου ("Η Αθήνα πρέπει να επενδύσει ανεπιφύλακτα στην υψηλή σύγχρονη αρχιτεκτονική και κάτι τέτοιο απαιτεί ρήξεις..."), τότε προτείνω την επόμενη φορά να αποχαρακτηρίσουμε και να καταδαφίσουμε τον... ιερό βράχο, κάνοντας τόπο στα ιερά... τέρατα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής.

Κι έπειτα, όλοι μαζί οι αρχιτέκτονες να συναντηθούμε στην Αρεοπαγίτου και μπροστά στο έκπληκτο βλέμμα των "πτωχών" και "ολίγων", να εορτάσουμε θρώσκωντας άνω και αυτοϊκανοποιούμενοι, το υψηλό όραμα της κ.Hadid.

tito anarchitect said...

ευχαριστω για το ενδιαφερον σας...μακαρι να βρω χρονο να ασχοληθω περαιτέρω με τις επεμβάσεις στον αστικό ιστο

Kostis_dds said...

Χαμός ρε παιδιά... όπου και να κοιτάξεις στον ημερήσιο τύπο έχει και μια αναφορά στο παρόν θέμα... ο ένας λέει το μακρύ, ο άλλος το κοντό του... ΄Αλλος υποστηρίζει τα διατηρηταία άλλος το μουσείο... Πιο πολλοί υποστηρίζουν τη διατήρηση αυτής της πινελιάς ιστορίας στον αθηναϊκό δρόμο... Κανείς δεν ασχολήθηκε όμως με το γεγονός ότι κάποιος εδώ έχει κάνει μια μεγάααααλη μαλακία... (συγνώμη για την έκφραση αλλά η "πατάτα" μου φάνηκέ πολύ ελαφρύς χαρακτηρισμός).. Η ΘΕΑ ΔΕ ΛΥΝΕΤΑΙ ΟΥΤΕ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΟΥΤΕ ΣΤΗΝ ΤΕΛΙΚΗ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ... Τώρα τέτοιου είδους προβλήματα φαντάζουν άλυτα... σίγουρα δεν ήταν έτσι όταν το μουσείο μας ήταν ακόμα σκιτσάκι σε ΡΙΖΟΧΑΡΤΟ...

Όσοι είναι υπέρ της διατήρησης δεν είναι πουριτανοί της αρχιτεκτονικής και ρομαντικοί... Κανείς δε λέει όχι στην "υψηλή" αρχιτεκτονική αλλά όλοι λένε όχι στις αυθαιρεσίες...